कारण अभ्यास...
आभाळाला एक भोक पडलेलं. मगरी आणि सुसरी, पांढऱ्या मानेचे करकोचे, heartbreak झालेले बोके, चिकट गोगलगाया, आत्मा हरवलेल्या काया, कुत्र्यासारख्या पडत होत्या अंगावर! हे एकदा घडलेलं नव्हतं; सतत घडत राहिलेलं. भोकाची त्रिज्या कमी-जास्त आणि पडणारे प्राणी चित्र-विचित्र, इतकाच काय तो फरक. मी चुकीच्या जागी बसलोय किंवा बसवलो गेलोय अशी भिती तोंडावर सतत बाळगलेली. बाळगलेली बरी म्हणजे शंकेला वाव उरत नाही. कपाळावरचा घाम पुसला आणि प्लॅटफॉर्मवर उभ्या फळ्यावरती रेघोट्या मारणाऱ्या पाठीकडे पाहिलं. शेजारच्याच स्क्रीनवरती काही आकडेमोड झालेली; ठळक शब्दांत काही सुविचार लिहीलेले; काही आकृत्या अबोल मेलेल्या आणि त्यांच्यामधून बाण इकडून तिकडे. लढाई संपल्यावर मेलेल्या-मारणाऱ्यांचा हिशोब सुरू असतो. किती वेळ गेला असेल मधे? मी एकदा पापण्या मिटून पुन्हा उघडेपर्यंत. दहा ते पन्नास वर्षांपैकी कितीही किंवा शंभरही. ज्ञान आणि वेळेच्या अक्षांवरचा एक बिंदू पकडून मी सुरू केला होता प्रवास पंधरा मिनीटांपुर्वी आणि पापण्या मिटल्या. मी ओढ्यात एक नाग बेडकाला पकडून बसलाय असं बघितलं. कितीतरी वेळ…पंधरा मिनीटांपेक्षा कमी…तो नाग त्या बेडकाला फक्त पकडून होता दातांत. आणि थकला की काय? सोडून दिलं त्यानं बेडकाला नि गेला कुठेतरी खड़्ड्यात! खुर्चीवरती मी जरा पसरलोच होतो; सावरून बसलो. आजूबाजूला पाहिलं आणि स्वत:ला वेळेचं भान आहे का? असं विचारलं. उघड्या जबड्यात माझ्या किती माशांनी interest घेतला असेल, काय माहिती! जेव्हा जबडा बंद केला होता, उठल्या-उठल्या, तेव्हा त्यात एक सोन्यासारखा केस सापडला होता. तो ओकू वाटला होता; पण सोन्यासारखा म्हटल्यावर ओके वाटला होता. सोन्यासारख्या केसांची एकच मुलगी होती वर्गात, आजूबाजूच्या चार बाकांपैकी एकावर बसलेली. म्हटलं, तो केस ठेवून द़्यावा लाकडी पेटीत आणि पेटी ठेवावी खोलीवर. जमलंच-झालंच तर होईल evolution!

समोरची पाठ अजूनही खरडत होती equations आणि दगडासारख्या डोक्यात माझ्या कसलाच नव्हता mention! आजूबाजूलाही काही मेणासारखे पुतळे बसलेले. काही हलणारे-डुलणारे, काही डुगडुगणारे, काही वितळणारे. वावटळ यावं तशी एक जांभई अचानकच स्फुरली. असेल थोडा घाण वास, बिचारी आली तशीच विरली. विरली न विरली तोच बाका-बाकांवर जांभयांची लाट उसळली. ती लाट तशी घाटावर बसून बघायला मजा आली. त्या सोन्यासारख्या केसांच्या मुलीच्या नाजूक ओठांची उघडझाप, घाटावरची पाकोळी झाली! मी lecturer कडे लक्ष देण्यासाठी position घेतली. तो जे जे बोलला, ते ते मी मनातल्या मनात पडताळलं. कारण मोठा होत गेलो तसा विश्वास उडत गेलेला. लोकांवरचा, प्रेमावरचा, विज्ञानावरचा. स्वत:ला मतं पटल्याशिवाय विश्वास ठेवू नको विज्ञानावर, असे मोठे सांगून गेले. या विधानावर कसा ठेवणार विश्वास? पण तेवढा मी विचार नाही केला. आता जे जे बोलतं कुणी, ते ते पडताळावं लागतं आणि पटत असेल तरच खिशात ठेवाव्ं असं. त्या equations च्या घाईगर्दीत मेंदू कुठेतरी टेकला - थकला बिचारा - कलंडला. म्हटला, त्याच्या ध्यानात नाहीत सगळीच मुळाक्षरं…त्यामुळे शब्द वाचता येत नाहीत-उच्चारता येत नाहीत-कळत नाहीत. असा टेकलेला मेंदू, मला थकलेला शेतकरी भासला. बाभळीच्या झाडाला टेकून बिचारा घाम पुसणारा. त्याची कीव आली; तो माझा आहे म्हणून माझीही कीव आली. पंधरा मिनीटांच्या समाधीत काही ज्ञानप्राप्ती नाही झाली. किती वर्षांचं ज्ञान मी हरवून बसलो, त्याची तर गणतीच नाही. कुणी युरोपात १९५० साली असा-असा विचार मांडला. तर १९५९ मधे अमेरिकेमधील शास्त्रज्ञांनी त्याचे विधान खोडून काढले आणि नवी थिअरी मांडली वगैरे वगैरे. माझा मेंदू टेकलेला कुठेतरी १९८० साली आणि उठला तो २०१३ ला. आता मधलं काहीच महिती नाही…तर जोडणार कसा बांध, ठेवणार कसा विश्वास? वाटलं डोळे मिटावेत नि पहावं आभाळाच्या भोकातून पडली तर एखादी सोन्यासारख्या केसांची मुलगी…पण हे तेवढंच शक्य होतं जेवढे त्यातून पडणारे heartbreak झालेले बोके नि मेंदूविरहीत डोके! मला त्या एका lecturer चं कौतुक वाटलं. १९५० पासून २०१४ पर्यंत तो टिकला. असाध्य ते साध्य, करिता सायास, कारण अभ्यास, तुका म्हणे. या माणसाने अभ्यास केला खरा, मी हुकलो. मुकलो-भरकटलो-कलंडलो-लवंडलो. एक डुलकी, एक अपघात. झाला अपघात, मग घट़्ट केलं मन आणि बसलो मुर्खासारखं उरलेल्या lecture भर…त्या केसाशी खेळत. घरी जाऊन अभ्यास केला मात्र…

पंकज कोपर्डे. २० फेब्रुअरी २०१४ 

रवी

छातीत थोडी धडधड अजून जिवंतशी वाटते. सतत कालची रात्र आठवते...काहीच आठवत नाही...चष्म्याच्या काळ्या फ़्रेमवरच्या विस्तीर्ण वांझोट्या कपाळावरती पसरलेले घर्मबिंदू तेवढे आठवतात. तेव्हा ती आली होती, मीच स्वेच्छेने नदीत उडी मारली होती नि गटांगळ्या खात छाती मागे-पुढे होत होती. पोट मागच्या दोन-चार वर्षांपेक्षा जास्त वाढलंय माझं आणि म्हणावं तसं काही खासही गोड घडलेलं नाहीये. इतकं आणि एवढंच मी माझ्या कामाव्यतिरिक्त बोलू शकलो तिला. छंदाचं रूपांतर कामात झालं की तसं माणसाकडे पोरी पटवण्याएवढं भांडवल उरत नाही बहूधा. घरचे सगळेच नि बाहेरचेही सतत सांगत राहतात की एवढा स्पेसिफ़िक इंटरेस्ट नसवा माणसाचा...पण छंद तो छंद, त्याला कुठला घालणार बांध म्हणा. माझ्या कामाव्यतिरिक्त माझा छंद म्हणजे लिखान...पण ते ही मराठीमधलं. आणि अशा कितीशा पोरी मराठी लेखकांना भाळणाऱ्या? त्या ज्या कॉलेजात नाटकांत रमून लेखकाच्या गळ्यात पडायच्या त्या एकतर दर सहा महिन्यांनी वेगळ्याच नटाबरोबर बागेत चरत बसायच्या किंवा मग एकच मोठ्ठं पॅकेज गळ्यात अडकवून नऊ महिने रजेवर जायच्या. फारच उत्साही काही एक-दोन दिवस फक्त...इस्पेशिअली जेव्हा त्यांना लेखक हा एक माणूस आहे याचा साक्षात्कार व्हायचा! पण माझ्यातला लेखक सतत रडकं काहीतरी लिहून स्वत:च डिप्रेस झाला होता आणि तो तिच्यामुळे खाड़्कन जागाही झाला. ती तितकीच नाजूक आणि त्याच त्या गणेशवेलीसारखी लपेटून घेत चालल्यासारखी. रस्त्यावरून घरी येताना एका खड़्ड्यात जोरात आदळलो तसा कपाळामागचा मेंदू थोडा हलल्यासारखा झाला. म्हटला, “का बरे तुझा तो लेखक असा धारातिर्थी पडलेला?” आणि मग पाऊस सुरू झाला; त्यात रस्ता दिसेनासा झाला; हेल्मेटच्या काचेवरती वाफ़ांचा पडदा झाला. वर्षं सरत गेली तसे शब्द परत गेले; पानगळीचे दिवस उलटूनही पाऊस आला नाही; कवितांच्या झाडांवरती फुले फुलली नाहीत; घोंगावणारे सारे शब्द गेले माघारी मधाविना; खरडून खरडून काही केल्या एक वाक्य घडले नाही. सोप्याच होत्या गोष्टी किती, वेळच लागत गेला...तो एक धारातिर्थी आणि दुष्काळात जीव सांडत चाललेला.

मला वाटलं मी एक नाटक लिहावं आणि घुसून जावं कलेत आतवर. उगाच हात मारल्यासारखे करावेत नि पोहोल्यासारखं वाटून घ्यावं मस्त! तेच नाटक उभं करावं आणि नुस्तं तेच करत बसावं. मग परत ते दिवस आल्यासारखे वाटतील का? सहा महिने...दोन दिवस किंवा सतत आयुष्यभर! नाटक लिहावं, कलेत घुसावं, घुसळून आणि प्रेम करावं. मी हसताना मला वाटलेलं पडला एक दात...खालच्या बत्तिशीमधला डावीकडून सातवा! उजव्या हाताच्या दोन बोटांनी कपाळावरचा नि नाकावरचा घाम पुसण्यात वेळ गेला. तेव्हा ती शांतपणे कितीतरी वेळ माझ्या एकाच उत्तराची वाट पाहत थांबलेली...“आणखीन काय नविन?” मी मुर्खासारखा संशोधनाबद्दल बरळत राहिलो नि त्याहून हाईट म्हणजे वाघांचे पट़्टे किती असतात वेगवेगळे, हात लावता भासे गुबगुबीत नि कोवळे! मी मधेच टाईल्सकडे पाहिलं तर त्यात फक्त पोटाचा घेर दिसला, तेव्हा कुठे छाती वर काढली...तेव्हा कुठे तिचा पुढचा एक दात दुसऱ्यावर चढलेला दिसला...बिलगून बसलेला.

तो एक पडदा हेल्मेटच्या काचेवरचा उडून गेला भुर्र्कन नि उलगडलं सारं रहस्य. एक पाऊस काय आला, ती फुलं फुललेली-डोलणारी...नि एक दिसला वेडा, ते शब्द पकडत निघालेला...दूर मेघाळलेल्या दरीकडे. पण प्रॉब्लेम आहे साला मला. आता हे सहा महिने की दोन दिवस की सतत आयुष्यभर?

पंकज कोपर्डे (२०-०७-२०१३)

Waiting Room

It has been a long travel and a rough night yesterday. Although I slept a good lord’s sleep and emptied my bowel as much as I could, my stomach is still full and there is a feeling that I am carrying a small baby made up of stones inside me. I am sitting in a supposedly AC waiting room, and looking at faces as I write. Its dark out here and I could hear murmurs all around. I don’t know which language, as I am an alien to the South Indian land. I do look like a south Indian, owing to the thin moustache that I possess and my dark brown color. I kind of like this color…not dark, but a faded version of it. This is the color of the soil in which I grew up. Moreover it is the color of romance…depth…coffee…chocolate…love and hugs! May be this is how I see it. There is a mystery in this color and there are secrets hidden inside it. I remember wandering in reserve forests of Kalibheet in south Madhya Pradesh. There I had seen an abandoned palace of a prince and several Shiva temples around it, broken. It was a treasure lying over there. I walked inside each temple just to find a number of bats, vulgar graffiti and stinky soil. It must have been a much better place before. I had touched temple walls; I had recalled the voice of history that made me go crazy. I had hugged the oldest fig trees that were surviving and felt the love that I always wanted. I had smelled moist soil and played mouth organ in the darkest nights sitting on a cliff. I have always felt the love that I always wanted in all the non-living things…but least I have got from girls I have had except one or two.        

I see a girl moving here and there, carrying a sack on her shoulders. My luggage is lying in a corner. I have two big bags…two rucksacks of 80 and 65 liters and a camera bag. I do not use my camera much, but it’s there…just in case! Sometimes it’s better to treat your belongings as if they don’t really belong to you. Its good…not caring for something which you value the most, so that people around you won’t think that there is anything much valuable in it. I see them lying in a corner, like helpless bastards. What would be the world for them without me? Nothing! They are non-living. It is me trying to get attached and detached from things around. I look at the girl’s face. She looks tired…may be a rough night, a broken heart, a bad stomach, headache or worry that prevails everywhere like ether! I feel an urge to urinate. I leave the room and rush towards the loo. There is a man sitting near the door with coins lying in front of him. He asks me for 2 rupees. I don’t like it. Why should I pay? Pay for something which is very natural and happens frequently to a man in a day. It is not even as if someone is going to help me relieve myself. The worst thing is paying for going into an unclean, stinky room just to make it worst. I pay him 2 rupees and he allows me to enter. I go, urinate, take my time…force the bladder to empty it fully, so that I wouldn’t need to go back and spend 2 rupees on it. I see myself in the mirror, make my hair…they have been shapeless since last twenty years. I wrap the muffler around my neck and appreciate my look. I have not grown enough to understand that I have become a man. I go to a coffee shop, buy a cup of hot coffee. These South Indians are the best at making coffee…but forget about tea! I sit on an iron chair, watching around as I sip my coffee to warm my cold neck. I remember some of my longest waiting periods that I had gone through in last few years…at airports, railway stations, bus stands, dreamlands and in love-life. I used to read books, wander around, look at people, observe them, observe the traffic, read the name-plates of the shops, write stuff, think and remember the happiest moments in my life. People are such an entertainment for empty mind and curious eyes. They quarrel, there are break ups happening all around throughout the year, they make love and think that there is no-one to notice them; they laugh and fall in love; they get drunk and cry like anything…there is a lot to get entertained from them. I must have been someone’s entertainment sometime or the other…may be now, as I write! Positions keep changing…wheels keep moving. I think I should go and smoke…but I don’t smoke. Sometimes I feel bad that I do not smoke. Smoking might be giving freedom to announce the loneliness, aloofness or being haunted by something…but I don’t think; it’s worth it. I might have mere attraction to such things. I have tried the stuff, but it didn’t enlighten me nor did it reduce my heartache. I call my friend and share a joke or two. I tell him about my latest crush and he warns me to be careful with girls! May be this is my habit…my smoke…getting into someone and then wanting to be there for the rest of my life. Am I haunted by the brown patch? Many a times it doesn’t work out and I feel lonely, helpless and powerless. May be he is right…I should be careful. But how can one like someone and not love, and leave her when time or place is inappropriate. I have had the darkest of love which anyone can give me and I have returned it with the same passion every time! How can I betray someone’s trust that is lying in my arms and wanting to be loved? I am an honest guy and follower of Shiva-the passionate lover; though I do not pray or go to temples regularly! I have got a good sense of humor and some of the girls find me a romantic person. I do not like to hop person to person. I want to win a heart permanently and forever, not on a temporary basis. The aftermath of heartbreak has been terrible with me. It has taken away my piece of mind and instead has compelled me to write stories of betrayal…full of sadness. It has compelled me to look around for a new mate and a person which will be there with me forever. There are people in my life on which I wrote stories after stories…when they were with me or not. There are people which I imagined to be living and wrote stories on them…just to finally find out that the imaginary character resembles my past acquaintances of one of the crushes I have had. Their memories are buried inside this stupid mind of mine and I am not able to get rid of them. It is better to live in real life than in virtual. I try it hard, but when it comes to writing…it comes from the dark brown patch in my mind and I can’t control it.

I board the bus. It’s half an hour late. My co-passenger is a girl in her mid twenties, sitting beside me. She is a foreigner with blue eyes. She is not beautiful, although in a European look. Do I need to talk to her or don’t I? Would I talk to my co-passenger if he is a male or something other than a female? Would I talk to my co-passenger if she is a female but not a foreigner and an ugly fat-assed girl? I don’t know. I turn and welcome her with a `hello’. She greets me, tells her name. We talk a little bit, I look outside the window…I am leaving the bus-station and there are people waiting for something. Have I really moved out of the room? I do not speak with a word to Ritz who is sitting beside me. She is a teacher, graduated from Oxford with a degree in chemistry and now teaching in a school in Tamil Nadu. I am a researcher working on birds in Central India. I look at her; she is sleeping with her hands folded. She has a bunch of bananas in her hands…she is wearing a sky blue jacket and her hair are brown. I remember my friend’s advice. What’s there in life to achieve? Smoke…I say not worth it…someone’s heart…may be not worth it…but I would like to. It is going to be a long-long journey and a tiresome, boring waiting period. That’s life.

Pankaj Koparde

24.12.2013       

Untitled note#01

हे लिहीण्या-न-लिहीण्याचं प्रकरण कधीतरी अंगलट येणार असं फार पुर्वीपासून वाटायचं मला. ते घडलं नाही म्हणून लिहीत गेलो. आता अचानकच काहीच लिहू वाटत नाही. आता एकेका अंगलट आलेल्या गोष्टीची उशी करून छानसं झोपू वाटतं. तिच्याच कुशीत, स्वप्नांच्या गावांत, शांतपणे. धावपळ झाली, झटाझट झाली, टकराटकरी झाली, नजरेचे बाण छेदून गेले हृद़्यांना, ती अगदी घराचं माप ओलांडूनही आली नि मग गोष्टच संपली. या गोष्टी अशाच संपणार होत्या, हे माहिती असतं तर लिहायलाच घेतल्या नसत्या ना! पण हे सगळं असंच असावं! लिहीताना तरी काय भान असतं म्हणा. कुठे? काय? लिहू वाटेल ते! वाटलं लिहीलं…वाटलं बदललं. जे लिहीलं, ते घडलं. माझी लागली वाट. एक वाट, वाटलेली साधी-सोपी-सरळ, तीच निघाली मुळात नागमोडी नि अस्ताव्यस्त. काय गरज होती? कशाचीच? म्हणजे अगदी लहानपणापासून सांगायचं तर पत्त्याचा बंगला, मग तो मोडला, मग परत बांधला, मग तो मोडला, मग तो परत बांधला (जरा विचारपुर्वक), मग तो मोडला…मग आता मी लिहीतोय. पत्त्याचा बंगला नाही बांधायचा मला, घर बांधायचंय…माझं घर. मजबूत नि गोंडस.

मी हाक मारली, तेव्हा ती फार दूर पोहोचली होती. किंवा मी हाक उशीरा मारली! नुस्ताच वारा वाहत राहिला नि मला रात्रभर स्वप्नं पडत राहिली. सुंदर स्वप्नं. जाग आल्यावर अंगावर आलेला काटा. भिती. ती इतकी दूर पोहोचलेली की, घाबरण्याशिवाय माझ्याजवळ काहीच उरलेलं नव्हतं. माणसांत घडणारी स्थित्यंतरं भयानक असतात. काहीच्या काही. वाईट वाटतं. वाटणारच. कथाकाराच्या हातून कथा निसटत चालली की वाईट वाटणारच…त्रागा होणारच. आणि त्या कुरवाळत बसाव्याशा वाटणाऱ्या आठवणी. किती त्या नाजूक-गोंडस नि romantic. मेंदूतला तो दरवाजा उघडला की श्वास घेणं मुश्कील होऊन जातं. सगळंच मनभर पसरतं. स्वत:चाच विसर पडतो नि घरभर कचरा होतो. झाला होता, आता आवरून ठेवला. आता त्यांना मुस्क्या बांधून कोंडून ठेवलंय आत कुठेतरी, चावी गिळून टाकलीय शेजारच्यांच्या कुत्र्याने. कुत्रं नुकतंच मेलंपण. जलपऱ्या आहेत या आठवणी. गाणं गातात नि भोळसट माझ्या विचारांना काबूत करत जातात. आतल्या आत किती घडामोडी घडताहेत, कुणाला माहिती. कधी-कधी जळजळतं नि त्रास होतो, तेवढाच जाणवलाय आजवर. सध्या तब्येत छान आहे, त्यामुळे असेल लिहू वाटलं. पण ते अंगलट येणार असं वाटलं होतं…ते येऊन गेलं कधी तेच आता आठवेनासं झालंय़. देवा (असलास तर), एकच गोष्ट कर…सगळ्यांना आनंदात ठेव. कथाकारांना दु:खीच ठेव आणि तू स्वत: डळमळू नकोस. तू डळमळलास तर माझ्याकडून काय अपेक्षा ठेवशील?   

- पंकज कोपर्डे

३० नोव्हेंबर २०१३

ललित

            संध्याकाळ वादळलेली होती तेव्हा मी पावसाची वाट पाहत एकटाच बसून होतो. समोरची रस्त्या दुतर्फ़ाची भरगच्च झाडं एकाच माळेत विणलेल्या सुरांसारखी वर-खाली, आडवी-तिडवी होत राहिली आणि जमिनीवरची धूळ आकाशाला भेटायला गेल्यासारखी पाण्याबाहेरच्या मासळीसारखी तडफडत राहिली. दिवस संपायला आला की सुरूवात होतेय सकाळची या इतक्या अवकाशाचा पत्ताच लागला नाही. झोपाळ्यासारखा मी पुढे-मागे झुलत राहिलो, तितकाच काय तो वेळ पुढे-मागे सरकत राहिला! चित्र विस्कटल्यासारखं नि रंग हवेसारखे पातळ…काय म्हणतात याला?

            ती काळीभोर चकाकणाऱ्या रंगाची चिमणी आली. गॅरेजच्या पत्र्यावरच्या दगडावर बसली. मी घड्याळात पाहिलं, १८० अंशाचा फेरा होता काट्यांना, सहा वाजताचा. ती चिवचिवली…टॅव टॅव टॅव…मग थोड्या वेळाने हिस्स्स हिस्स्स हिस्स…मग अजून एक चिमणी आली, भुरकट रंगाची, तांबूस बुडाची… टॅव टॅव टॅव. दिवस संपला का? त्यांनी थोडं इकडे तिकडे पाहिलं! जायचं घरी? की थांबायचं थोडं? भुरी मादी उडाली, तसा काळा नर तिच्यामागे सुळ्ळकन…घरातली लाईट फट़्कन बंद झाली, मी घरात वाकून पाहतो इतक्यात मैदानात आभाळातून क्षणात जमिनीपर्यंत वाढलेली एक चमक आदळली! नंतरच्या गडगडाटात मेलेल्या गुरा-ढोरांच्या, मनुष्यांच्या, झाडं-वृक्ष-तरूंच्या किंकाळ्या ऐकू आल्या नाहीत! दु:ख कुणाला जास्त होतं? मरणाऱ्यांना की मारणाऱ्याला?? अजून एक चमक नि गडगडाट…मग वारा…झाडाची एक फांदी खाड़्कन गॅरेजच्या पत्र्यावर नि मी ताड़कन उठलो! झोपाळा एकटाच हलला, आता त्याला सोबत नाही…

            काय ऐकावं? जॅझ? हं…जॅझच! ते छान आहे. साध्या साध्या नेहमीच्या गोष्टींना एका असामान्य अस्तित्वात गुंडाळण्याची पद़्धत आहे त्याची. मला आवडतं ते! गॅलरीतून समोरचं चित्र पुन्हा एकदा किती धूरकट, धुळेजलेलं नि बदामीसर रंगाचं भासू लागलं. झाडं हलताहेत, पाऊस आहे बारीक-सारीक नि विजा लखलखताहेत, त्या जमिनीपर्यंत पोहोचल्या की ढग गडगडताहेत! मी आत्ता सुरक्षित जागी आहे…घनदाट जंगलात असतो तर? जॅझ ऐकलं असतं? की दुसरं काही? झोपाळलेला असतानाही डोळे ताणत जागा राहिलो असतो! बचेंगे तो ओर भी लिखेंगे! हं…त्या पक्ष्यांसारखंच झालं असतं माझं! थांबूया का? नको! कसलं वादळ हे, चल; घरी जाउया! घरट्यात गुडूप बसून मी वारा थांबण्याची वाट बघितली असती? डोळे मिटून देवाची प्रार्थना केली असती?? माझ्या रमेची आठवण काढली असती? की तिची माफ़ी मागितली असती? हे सगळंच खवळलेल्या समुद्रात हेलकावणाऱ्या होडीसारखीच आहे ना! हवामान काही माझ्या हातात नाही; ते बदलू शकतही नाही…पण ते जसं बघतोय, ते तसंच रेखाटावं, शब्दबध्द करावं असंही नाही! त्या खवळलेल्या समुद्रात हेलकावणाऱ्या नावेवरती संथ जॅझ संगीत सुरू आहे…ते ऐकूही येतंय…माझी आठवण काढणारी रमा, अशा वादळी रात्री माझ्या राहत्या घरापासून समुद्राच्या पट़्ट्याएवढी दूर आहे…तिथे हवा काही वेगळीच असेल! ती नुसतीच बसून कागदावरती पाय रेखाटत असेल!

            माझ्या लॅपटॉपच्या स्क्रीनवरती बोटांच्या एकेक ठोक्यागणिक अक्षरं पुढं सरकताहेत…वाऱ्याची दिशा कुणी ठरवावी? मनाने? लिहणाऱ्या हातांनी? गॅलरीतला झोपाळा उगाच स्वत:च हलतोय…वादळाचा शेवट कसा करायचा ते मला नीटसं समजत नाहीये; किंवा आता पुढचं काही सुचत नाहीये…मग हे इथेच बंद करावं का? डाव्या छातीच्या सातव्या बरगडीजवळ काहीतरी खुपतंय; वीज पडली असेल बहुतेक…

पंकज कोपर्डे

१६.०४.११  

ती शांत दुपार

ती शांत दुपार

आणि त्यात फोडणीचा वास;

घरात घर केल्यासारखी

चौकटांची खिडकी;

कर्ररकर आवाज करत

झाडांच्या फांद़्या,

वाऱ्यावरती सळसळ नुसती

पिकली पानं गळकी.

ऊन नाही, नाही सावली,

उदासीनता आहे नुस्ती

थंड वारा वाहून आणिक

पापण्यांवरती सुस्ती.

पोटातूनही येते गुडगुड

ती तिथेच आपली बरी;

ती शांत दुपार

आणि त्यात फोडणीचा वास.


॒॒॒(@ IISc. sometime in September)

आवर्तन

ती येण्याचे काळ-ऋतू नि येतानाच्या लाटा,

कधी हरवत, कधी सापडणाऱ्या हरवलेल्या वाटा;

सुळकत जाणारे किरमिजी पक्षी पाण्याकडे,

परतून माघारी-माघारी पुन्हा परत, डोळे वाटेकडे!

धुळेजलेल्या वाटांवरून एकटीच पळणारी फुलपाखरं,

त्यामागून नि एक सावली पळतीय खरं…

अशा नाजूक वेळी किती घडावीत आवर्तनं,

भेट-ताटातूट, पुन्हा परत सारंच जीवघेणं!